6331 Sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu”nun Getirdiği Yenilikler 1. Önceki mevzuatlarda, İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinden yalnızca “işçiler” faydalanabiliyorken; yeni kanunda “çalışan” terimi ile memur, sözleşmeli personel, çırak, stajyer gibi tüm statüler de çalışma hayatında yer alanlar kapsamı altına alınmıştır. Dolayısıyla kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektördeki tüm iş kolları ve işyerleri “İş Sağlığı ve Güvenliği” hizmetlerinden yararlanma imkanına kavuşmuştur.

2. Her bir SGK Bölge Sicil Numarası, ayrı (bağımsız) bir işyeri olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, her bir SGK Sicil Numaralı işyeri; kendi tehlike sınıfı ve çalışan sayısı gereğince, bu numaraya ait İSG hizmeti sözleşmeleriyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan onay alarak yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır.

3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu öncesinde, işyerlerinde “İş Güvenliği Uzmanı” hizmetini alma mecburiyeti sadece Sanayi’den sayılan işyerleri için geçerli iken; yeni mevzuatta bu yükümlülük, sanayi şartı aranmaksızın (hizmet, ticaret, turizm, tekstil, tarım vb. tüm iş kolları) tüm sektörleri kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

4. Önceki mevzuatta, işverenlerin aldığı İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonellerinin hizmeti, İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı olarak iki koldan yürütülmekte iken; yeni kanunla İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı ve Diğer Sağlık Personeli (Sağlık memuru, hemşire vb.) olmak üzere üçlü hizmet olarak temin edilme yükümlülüğü getirilmiştir.

5. İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonellerinin (İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı ve Diğer Sağlık Personeli) hizmeti ile ilgili işverenler yükümlülüklerini üç yöntemle yerine getirebilmektedirler;

a. Kendi bünyesindeki çalışanlar arasında geçerli sertifikaya sahip İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelini görevlendirmek suretiyle,
b. Kendi bünyesine çalışanı olarak geçerli sertifikaya sahip İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelini katmak suretiyle,
c. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca yetkili bir Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) ’nden hizmet satın alarak.

6. Yeni “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” 30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmıştır ve belirtilen yükümlülükleri yerine getirmek için işyerlerine, işyerlerinin çalışan sayısı ve tehlike sınıfına göre sure tanınmıştır; 50 ve daha fazla çalışanı olan işyerleri için, tehlike sınıfına bakılmaksızın İş Sağlığı ve Güvenliği personeli hizmetlerinin temini ile ilgili yükümlülük başlangıç tarihi;

1 Ocak 2013 olarak belirlenmiştir.

Kanun koyucu bu uygulamadaki kararlılığını göstermek için, idari para cezaları koymuş ve etkin bir denetleme ağı oluşturmuştur. Örneğin;
a. İşyeri Hekimi hizmetin alınmadığı “her ay için 5000 TL”
b. İş Güvenliği Uzmanı hizmetin alınmadığı “her ay için 5000 TL”
c. Diğer Sağlık Personeli hizmetin alınmadığı “her ay için 2500 TL”
d. İşe Giriş Muayenesi eksik olan “her çalışan başına 1000 TL”
e. Risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3000 TL (aykırılığın devam ettiği her ay için 4500 TL)

8. Yeni Kanunla birlikte ‘’Ağır ve Tehlikeli İşler” kavramı kaldırılmıştır. Bunun yerine yapılan işlerle ilgili bir ayırım yapılmayıp, işyerlerinin faaliyet alanları, “Tehlike Sınıfları Tebliği” ile üç sınıfta kategorize edilmiştir.

a. Az Tehlikeli
b. Tehlikeli
c. Çok Tehlikeli

9. İşverenler tarafından tüm çalışanlarına, işe giriş sırasında ve çalıştığı süre boyunca belli periyotlarla Muayene ve buna bağlı Sağlık Taramaları yaptırılma zorunluluğu getirilmiştir. Bu muayeneleri yalnızca, işyerinin kendi bünyesindeki SGK’lı İşyeri Hekimi veya anlaşma yapılan Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) ‘nin İşyeri Hekimi yapabilmektedir.

10. İşyerlerinde oluşabilecek tehlikelerin tespiti ve ortadan kaldırılma metotlarının oluşturulması amacıyla, “Risk Değerlendirmesi” yaptırılması gerekmektedir. Bu uygulama da idari para cezaları ve etkin denetleme mekanizmaları ile kontrol altına alınmıştır.

a. Risk Değerlendirmesi yapılmadığının ilk tespitinde 3000 TL
b. Risk Değerlendirmesi Raporu eksikliğinin devam ettiği her ay için 4500 TL

ACİL DURUM NEDİR?

Acil durum: İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylardır.

ACİL DURUM PLANI NEDİR?

Acil durum planı: İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dahil bilgiler ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plandır.

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU UYARINCA İŞVERENİN ACİL DURUM PLANLARI, YANGINLA MÜCADELE VE İLK YARDIM KONULARINDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?

(1) İşveren;
a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.
b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.
c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

ACİL DURUM PLANLARI NASIL HAZIRLANIR?

Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale prosedürlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.

İŞ YERLERİNDE MEYDANA GELEBİLECEK ACİL DURUMLAR NELERDİR?

İşyerinde meydana gelebilecek acil durumlar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak belirlenir:
a) Risk değerlendirmesi sonuçları.
b) Yangın ve patlama ihtimali.
c) İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar.
ç) Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali.
d) Sabotaj ihtimali.

ACİL DURUMLAR HAKKINDAKİ YÖNETMELİK UYARINCA ACİL DURUMLARDA GÖREVLENDİRİLECEK ÇALIŞANLAR NASIL BELİRLENİR?

MADDE 11 – (1) İşveren; çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 10 çalışan için ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 20 çalışan için;
a) Arama ve kurtarma,
b) Tahliye ve haberleşme,
c) Yangınla mücadele,
ç) İlkyardım
konularında ayrı ayrı olmak üzere uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az bir çalışanı görevlendirir. Birden fazla çalışanın görevlendirilmesi gereken işyerlerinde bu çalışanlar ekipler halinde koordineli olarak görev yapar. Her ekipte bir ekip başı bulunur.
(2) İşveren tarafından acil durumlarda ekipler arası gerekli koordinasyonu sağlamak üzere çalışanları arasından bir sorumlu görevlendirilir.
(3) İlk yardım ekibinde görev yapacak çalışanların “Temel İlkyardım Eğitimi” sertifikası almış ilkyardımcı olmaları zorunludur.
(4) Tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 10’dan az çalışanı olan işyerleri ile az tehlikeli sınıfta yer alan ve 20’den az çalışanı olan işyerlerinde acil durumlara müdahale edilmesi ve ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatın sağlanması ve yetkilinin haberdar edilmesi gibi gerekli düzenlemelerin yapılması için en az bir çalışan görevlendirilir.

ACİL DURUM DÖKÜMANTASYONU NASIL YAPILIR?

Dokümantasyon
MADDE 12 – (1) Acil durum planı asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir:
a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
b) Bulunması halinde diğer hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı.
c) Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi.
ç) Belirlenen acil durumlar.
d) Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler.
e) Acil durum müdahale ve tahliye prosedürler.
f) Aşağıdaki unsurları içeren işyeri veya bölümlerini gösteren kroki:
1) Acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler
2) İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler.
3) Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı.
4) Görevlendirilen çalışanların ve yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri.
5) İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları.
(2) Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır.
(3) Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulur.

TEHLİKE SINIFLARINA GÖRE TATBİKATLAR KAÇ YILDA BİR YAPILIR?

(1) Hazırlanan acil durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için çok tehlikeli sınıfa giren işyerleri için yılda bir defa, tehlikeli sınıfa giren işyerleri için iki yılda bir defa az tehikeli sınıfa giren işyerleri için en geç üç yılda bir defa olmak üzere tatbikat yapılır, denetlenir ve gözden geçirilerek gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılır. Gerçekleştirilen tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksikliler doğrultusunda yapılacak düzenlemeleri içeren tabikat raporu hazırlanır.
(2) Gerçekleştirilen tatbikat neticesinde varsa aksayan yönler ve kazanılan deneyimlere göre acil durum planları gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılır.

ACİL DURUM PLANLARININ YENİLENMESİ KAÇ YILDA BİR YAPILIR?

(1) İşyerinde, belirlenmiş olan acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya kısmen yenilenir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen durumlardan bağımsız olarak, hazırlanmış olan acil durum planları; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir.

ACİL DURUM PLANLARI İLE İLGİLİ OLARAK ÇALIŞANLAR NASIL BİLGİLENDİRİLİR?

(1) Tüm çalışanlar acil durum planları ile ilk yardım, olağan dışı durumlar, afetler, yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirilir.
(2) İşe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili bilgilendirme yapılır.
(3) Acil durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler yürütecekleri faaliyetler ile ilgili özel olarak eğitilir.

Yaz aylarında sıcaklığın artması ile, gıda maddelerinin daha çabuk bozulması, besinlerin hazırlanırken; gerekli temizlik ve hijyen kurallarına yeteri kadar dikkat edilmemesi gibi sebeplerle gıda zehirlemeleri çok görülür.

Gıda zehirlenmesi; yiyeceklerin bir bakteri ile kontamine olması sonucu bu bakterinin toksinlerinin barsaklara ve vücuda yayılması sonucu oluşan bir tablodur.  En çok gıda zehirlenmesi yapan bakteri Staphylococ  türü bakterilerdir. Daha sonra Shigella , Clostridium  Botilinum ve Bacillus Cereus gibi bakteriler gelir.

Bakterinin cinsine göre, gıda alındıktan 2-3 saat ila 1-2 gün kadar sonra belirtiler ortaya çıkar.  Gıda zehirlenmesinin en önemli belirtisi, bulantı hissi, daha sonra kusma, bunu büyük oranda ishal takip eder. Birçok vakada yüksek ateş de görülebilir. Kusma ve ishal şiddetli ise sıvı ve elektrolit dengesi bozulacağı için vücut bitkin düşer. Halsizlik vardır.

Bulantı hafif ise ağızdan su ve sıvı gıdalar verilmelidir. Tuzlu ayran, tuzlu krakerler, bol yoğurt, muz, haşlanmış patates, yağsız pirinç lapası yedirilir. Bulantı fazla, ağızdan beslenemiyor ve tablo şiddetli ise hemen bir Sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Orada paranteral (serum ile) yoldan sıvı ve elektrolit replasmanı yapılmalıdır.

Gıda zehirlenmesine karşı alınacak tedbirler ise;

• Sebze ve meyveler bol su ile yıkanmalı,
• Etler iyice pişirilmeli,
• Kapağı şişmiş, kutusu ezik konserveler tüketilmemeli,
• Paketlenmiş gıdaların son kullanma tarihine dikkat edilmeli,
• Besinler yenmeden önce yeteri kadar ısıtılmalı,
• Besinler pişirildikten sonra bir saat içinde tüketilmeli,
• Yiyecek ve içecekler açıkta ve sıcakta bırakılmamalı,
• Özellikle toplu yemek veren yerlerde aşçılar ve görevliler iyi eğitilmiş olmalı,
• Besin maddeleri depolanacaksa en kısa zamanda soğutulmalı ve +4 derecenin altında tutulmalı,
• Mutfak ve depoların temizliği sağlanmalıdır.

Dr. Oğuz T. YILMAZ

Enfeksiyon Hst. Ve Kl. Mikr. Uzmanı

İşyeri Hekimi